کتاب المومن

                  به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

موضوع تحقیق: کتاب المومن حسین بن سعید اهوازی               
گرد آورنده: مجید عابدزاده                            استاد راهنما: استاد غلامعلی    
               نام درس:سبک شناختی کتب حدیثی
آدرس سایت ها :http://www.noormagz

http://www.hawzah.net
http://www.andishegom.com

نام کتاب:المومن              مؤلف:الشیخ الثقه الحسین بن سعید الکوفی الاهوازی
نام پدر :سعید بن حماد بن مهران الاهوازی              کنیه: ابو محمد،الکوفی اصل           لقب :اهوازی
طبقه:این محدث عظیم القدر حسین بن سعید از اعلام و محدثین قرن دوم و سوم هجری است که در اواخر عمر به شهر قم منتقل گردید و بر حسن بن ابان وارد شد،و در این شهر وفات یافت،ولی با کمال تاسف با بررسی منابع موجود تاریخی ،حدیثی و رجالی اثری از تاریخ وفات و محل دفن این شخیصیت عظیم القدر خبری به دست ما نرسیده است،ولی با تامل در کتب رجالی ،چون او از امام رضا علیه الاسلام «شهادت 203ق» ر وایت دارد به احتمال قوی باید در آن هنگام از سن کافی قریب 20 سال برخوردار باشد بنابرین میتوان گفت ولادت او را حدود سال 180 هجری دانست.همچنین وی اندکی پس از وفات حضرت هادی علیه السلام «254»حیات داشته است. بنابرین وفات او را می توان حدود 257 هجری در نظر گرفت که در قم اتفاق افتاده است:وی از اصحاب امامان رضا،جواد و هادی علیه السلام به شمار می رود.
حوادث سیاسی- اجتماعی مربوط به دورانها: از زندگی و چگونگی تحصیل او خبر نداریم.اما برای این خانواده ،ایمان عمیق به خداوند تبارک و تعالی ، و خلوصشان .همچنین ولایت صادقانه شان به حضرت رسول و اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام،شناخته شده است ؛و تلاش همتشان در اعمال صالحه و دفاع از حق معروف است ،با توجه به این که در مدت حکومت بنی عباس ،به طور مرتب مؤمنان و پیروان علی و حسین علیه السلام را منزوی و نابود می کردند با این همه حالات ،این دو برادر در هر جهتی برای ترویج دین و نشر معارف اهل بیت «ع»از هیچ حرکت و تلاشی دریغ نداشته ،و خستگی و سستی در راه خدا به خود راه نمی دادند و به بهترین شکل و روشن ترین بیان دفاع نموده اند.بنابرین حسین بن سعید به شکل های گوناگونی از ولایت اهل بیت دفاع و ترویج می نموده اند ،و در نشر روایات ،علوم و آثار ایشان لحظه ایی آرام نمی گرفت،تا جایی که با مخالفین ارتباط برقرار نموده و سرمایه آثار ارزشمند خود را –که برگرفته از گنجینه دانش آل محمد بود در اختیار آنها گذاشته است«خداوند رحمت کند بنده ای را که امر «و علوم» ما را زنده و ترویج نماید.

شخصیت علمی: وی از راویان بزرگ حدیث و از مشایخ جلیل القدر روایتی به شمار می آید .روایات وی از اعتبار و شهرت خاصی در میان فقهای شیعه بر خوردار است.شهرت بیشتر وی به تالیفات گسترده ای است که نگارش کرده است.و از موالیان حضرت سجاد ،علی بن الحسین «ع»بوده است از وی حدودا 5026 حدیث در کتابهای چهار گانه نقل شده است و از ویژگیهای روایات او با واسطه بودن حدیث اوست.از تعداد روایات او به خوبی می فهمیم که این محدث برد بار اساتید زیادی را دیده است و سرد و گرم زمانه را چشیده است و شهرها و کشورها گشته و رحلات بسیاری به قم ،ری ،دمشق،بغداد،مدینه و غیره صورت گرفته است:و از شاگردان سه امام معصوم یعنی حضرت رضا،امام جواد،و امام هادیب «ع»بوده است:
از جمله استادان او عبارتند از :عثمان بن عیسی،حریز بن عبدالله،ابراهین بن سفیان ،ابراهیم بن اسحاق،ابو محمد انصاری،ابان بن عمان و غیره ..و از جمله شاگردان او :وی به دلیل این که در شهرها و کشورها به دنبال استفاده از اساتید آن زمان بوده است و در پی تالیف و تصنیف اندئخته های علمی خویش بوده ،کمتر توفیق یافته که معلومات خود را به شاگردان بسیار منتقل سازد و به همین جهت می بینیم افراد اندکی از وی اخذ حدیث کرده اند:و از جمله شاگردان ایشان :احمد بن محمد بن عیسی،فرات بن ابراهیم ،محمد بن خالد برقی ،ابراهیم بن هاشم قمی ،بکر بن صالح ،سهل بن زیاد آدمی رازی ،علی بن مهزیار ،احمد بن محمد دینوری،جمعا 23 نفر و شاید بیش از اینان:         از جمله تالیفات ایشان به طوری که از شیخ و نجاشی نقل کردند حسیین بن سعید دارای سی کتاب «کتب ثلاثین»معروف بوده است و با بردارش در این سی کتاب مشارکت داشته ولی محقق داماد گفته حسیبن بن سعید مؤثق ،که مورد اعتماد و روایاتش صحیح است. از جمله کتاب های وی عبارتند از:کتاب الوضو،زکات،حج،نکاح،کتاب خمس ،مکاسب،حدود،دیات،دعا،تقیه،و غیره که کلا سی کتاب از تالیفات حسین بن سعید می باشد.
گفته های عالمان در باره وی :شیخ طوسی در دو کتابش –رجال و فهرست «ثقه »توصیف کرده است؛علامه حلی در کتاب رجالی خود –خلاصه-ثقه،عین،و «جلیل القدر» او را تعریف نموده است؛ابو داود در حق او گفته :«ثقه» «عطیم الشان»،ابن ندیم گفته است :حسن و حسین فرزندان سعید اهوازی از اهل کوفه بوده ؛و نسبت به اهل زمان خود جانع ترین افراد از جهت آشنایی به فقه و دیگر آثار و مناقب و فضیلت اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام بوده اند،علامه مجلسی ؛با یاد اوری یکی از کتابهای او،گفته است :یکی از اصول عمده «اولیه» محدثین ،شیخ مؤثق حسین بن سعید اهوازی است ،که نیز کتاب «الزهد» و «المومن»از آثار اواست .صاحب جواهر اظهار داشته است :حسین بن سعید از اصحاب امام رضا ،جواد و هادی «ع»است و رتبه و منزلت او والاتر است از ـآن است که قابل توصیف باشد.
موضوع کتاب :«موضوع کلی»و «موضوع جزیی»:از لحاظ کلی موضوع کتاب بیشتر فقهی است مانند خود المومن،دیات ،نکاح و از لحاظ جزیی کتاب المومن دارای  هشت باب  از جمله :گرفتاریهای  و امتحانات شدید مؤمن ،پاداشها و کرامت های مؤمن،حق مؤمن بر برادر مؤمن ،حرمت های مؤمن ،دیدار مؤمن و عیادت او و غیره ..
انگیزه ی نگارش:با توجه به این که صحابی بودن و نیز هم عصر بودن حسین بن سعید با امامان مسلم و امری قطعی بوده است اهداف و انگیزه ی وی در جهت راستای اهداف معصومین بوده است یعنی اعلام مواضع در مقابل دشمنان و دفاع از ولایت و امامت :بنابرین حسین بن سعید به سکل های گوناگونی از ولایت اهل بیت دفاع و ترویج می نموده و در نشر روایات «به ویژه فقهی» که در آن زمان ایجاب می کرد واز مشکلات مورد ابتلایی مردم آن زمان بود لحظه ایی آرام نمی گرفت تا جایی که با مخالفین ارتباط بر قرار نموده و سرمایه آثار ارزشمند  خود را در جهت ترویج دین و نشر معارف اهل بیت در اختیار آنان بگذاردئ و منطبق بر این عمل است که «خداوند رحمت کند بنده ای را که امر و علوم ما را زنده و ترویج نماید»

تاریخ تدوین:تاریخ تدوین حدیث که در قرن سوم است نشانگر دوران شکوفایی نگارش حدیث در میان شیعیان است سبک نگارش به طور مجزا شناخته و روشن شده و مورد توجه عالمان بود
اعتبار کتاب:چون سند روایات این کتاب سند کامل و بسیار عالی است ،چرا که ارزش سند به انک بودن واسطه های آن است و چون این کتاب از اول چهار صد گانه اولیع است که در مقدمه کتاب معرفی شد  اعتماد مؤلفان و محدثان بزرگ به کتاب های حسین بن سعید از محدث نوری کمل در درجه اعتبار و کتاب مورد معتبر بین علمای شیعه بوده است
جلالت و عظمت مؤلف نیازی به تعریف او ندارد و کتاب های او از جمله کتاب های سی گانه است که در اعتماد و اعتبار به آنها مثل زده میشود و نجاشی از این کتاب به عنوان حقوق المؤمنین و فضلهم و شیخ طوسی به عنوان کتاب المؤمناز آن یاد کرده است اسانید کتاب آن قدر زیاد است که نیازی تزکیه و تصحیح ندارد.

موسوعه احادیث اهل بیت

به نام خدا

به دنبال جستجو در اینترنت به این نتیجه رسیدم که تعداد سایت های بسیار کمی به بررسی این کتاب پرداخته اند.که عبارتند از:

http://www.imammahdi-s.com/

http://www.i-b-q.com/

در مورد مولف کتاب نیز همین مساله تکرار شد. این کتاب و نویسنده آن در روی شبکه جهانی اینترنت گمنام مانده اند.

مجتبی ساوجی نیا

شیخ مفید

بسمه تعالی
سلام علیک أیها الولی المخلص فی الدین، المخصوص فینا  بالیقین 

و در توقیعی از احتجاج طبرسی: للاخ السدید و الولی الرشید،‌ الشیخ المفید،‌أبی عبدالله محمد بن محمد بن نعمان أدام الله إعزازه من مستودع العهد المأخوذ علی العباد.
ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان بن عبد السلام بن جابر بن نعمان بن سعید بن جبیر، حارثی، عُکبَرِی، بغدادی.در 11 ذیقعده سال 336یا338 هجری در عکبری، بر ده فرسنگی بغداد به دنیا آمد.سپس با پدر به بغداد رفت و نزد59 تن استادان گوناگون به فراگرفتن دانشها پرداخت. ازجمله: قاضی ابوبکر جعانی، ابن قولویه قمی، ابوعبدالله مرزبانی، شیخ صدوق، ابوغالب زراری، ابن جنید اسکافی، علی بن عیسی رمانی. . از اساتید شیخ در علوم قرآن و تفسیر، محمد بن الحسن الشیبانی صاحب تفسیر نهج البیان عن کشف معانی القرآن است.
 با چیرگی آل بویه بر دستگاه خلافت عباسی وکمرنگ شدن استیلای آنها بر دنیای اسلام به پیروان اهل بیت قدرت بخشیده، شیعیان از هر سو به عراق رو آوردند. تسلط فاطمیان بر مصر، حمدانیان بر شامات، گستره نفوذ تشیع را به نابلس و بیت المقدس کشاند و پیروان اهل بیت در تهامه و صنعاء و خوزستان و قم و خراسان آزادانه در رفت و آمد بودند.
در سال355 به خانه شیخ مفید حمله ور شدند و فجایع بسیاری آفریدند. در کتب تراجم ، آن جناب را عالمی وارسته و خشن پوش، زاهد، بی آلایش و بی اعتنای به دنیا معرفی کرده‌اند.
در کتب فریقین نوشته‌اند:  آن بزرگوار کسی بود که در مجلس درس و افاضه او، شیعه و سنی حاضر می شدند. مثلا قاضی ابوبکر باقلانی به درسش تشرف می‌یافت، از طرف دیگر سید مرتضی، سید رضی، شیخ طوسی، نجاشی، کراچکی و ابویعلی از  اعاظم امامیه هم در محضرش تشرف داشتند.
شیخ تدریس خود را در مسجد براثا در محله کرخ بغداد و در منزل خود و در منزل بزرگان که محل جمع علماء مذاهب مختلف بود انجام می داد. از شیوه های آموزشی خاص شیخ مفید: الف) 1ـ  املاء و قرائت 2ـ اجازه  ب)نوشتار و کتاب                                  ج) مناظره با شیوه‌های خاص خود: 1ـ بیان احتجاج و مناظره در رویا: در احتجاج طبرسی در آخر کتاب، مناظره شیخ با یکی از رهبران اهل سنت درباره حق علی بن ابی طالب سخن به میان می آورد. 2ـ نقل مناظرات علمای گذشته 3ـ نقل مناظره و احتجاج از زبان افراد تخیلی
شیخ مفید بیش از 200 تصنیف و تالیف بر جای گذاشت. مرحوم نجاشی ( کتاب المالی المتفرقات) در تالیفات مرحوم شیخ مفید ذکر کرده است و تصحیح الاعتقاد (شرح عقائد الصدوق) و الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد و المقنعه و کتاب المزار الصغیر ( مناسک المزار) از کتب نامبرده شده اند.

مبانی اصولی و کلامی: شیخ اظهار نظر در مسائل را به روش (محدثان) نمی پسندد،به علاوه که "عقل گرایی"  از مهمترین ویژگی‌های تفکر شیخ است و این ویژگی هر چند در بحث های اعتقادی و کلامی بیشتر خود را نشان می دهد و در ( تصحیح الاعتقاد ) که به نقد و داوری آرا استاد خود ـ شیخ صدوق ـ می پردازد، آشکارتر است، ولی نمی توان انکارکرد که اندیشه های فقهی شیخ نیز از این خلاقیت فکری و گرایش به استدلال های عقلی یا نقلی بهره داشته است. (می توانید نظرات شیخ مفید و شیخ صدوق را در مورد شبهه سهو النبی را بخوانید.)
 شیخ مفید احادیث بسیاری را به جهت مخالفت با قرآن و عقل سلیم و اصول حدیث شناسی از جرگه احادیث کنار گذاشته است.       از جمله:کتاب سلیم بن قیس هلالی،‌موجود در میان شیعیان را رد می کند و دلیل آن را عدم وثاقت و تدلیس در کتاب بر می شمرد.
بزرگ متکلم شیعه بیشترین توجه را به مسئله (امامت ورهبری) به عنوان (فلسفه سیاسی اسلام) داشته است. به همین دلیل فکر انحرافی (جدائی احکام فقهی از امامت و حکومت) در حوزه تحلیل های او جایی ندارد.
شیخ مفید در شب جمعه ، سوم رمضان سال 413 هجری از این گیتی برفت و در تجلیل وی نماز شکوهمندی با حضور 80 هزار تن به امامت علم الهدی سید مرتضی ، بر پیکر او نماز گزارده شد و در حرم کاظمین پایین مرقد امام جواد(ع) به خاک سپرده شد.
والقائم المهدی یفرح کلما ، تلیت علیک من الدروس علوم
و سلام بر کسی که امام زمان شاد می شود هر زمانی که علومی از دروسش خوانده می‌شود.